W poniedziałek 7 marca 2022 r. odbyło się pierwsze z cyklu spotkań poświęconych prezentacji kandydatów na patrona szkoły w Koczargach Starych. Poprowadził je Pan Marcin Łada, prezes babickiego koła Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej im. Obrońców Radiostacji Babice, miłośnik historii Ziemi Babickiej, społecznik, autor książek o tematyce historycznej i wieloletni redaktor naczelny „Gazety Babickiej”. Drugie spotkanie z dziećmi, odbyło się w środę 9 marca, poprowadził je Pan Jarosław Chrapek – specjalista ds. historycznych w Domu Kultury Stare Babice, prezes stowarzyszenia Park Kulturowy Transatlantycka Radiotelegraficzna Centrala Nadawcza, pomysłodawca utworzenia na terenie Gminy Muzeum i Centrum Nauki Radiostacja Transatlantycka.
Radiostacja Babice była cudem przedwojennej techniki, zapewniła Polsce stałą łączność międzykontynentalną, a także była dowodem powrotu Polski na mapy świata. Rzeczpospolita, która odzyskała niepodległość w 1918 r. udowodniła, że w krótkim czasie jest w stanie dokonać ogromnej, supernowoczesnej (jak na tamte czasy) inwestycji, która postawiła nasz kraj w rzędzie najbardziej rozwiniętych państw świata. Jej powstanie było efektem współpracy ówczesnego Ministerstwa Poczt i Telegrafów z amerykańską firmą Radio Corporation of America. Na terenie naszej gminy powstała największa radiostacja w Europie, druga w świecie po amerykańskiej, wykorzystująca najnowocześniejsze osiągnięcia światowej techniki radiowej. Dzięki tej inwestycji Polska uzyskała po raz pierwszy bezpośrednią łączność z całym światem. Stacja nadawcza zajmowała teren o długości ok. 4 km i rozciągała się od miejscowości Latchorzew, aż po Wawrzyszew, w jej skład wchodziło między innymi 10 wież o wysokości blisko 130 m, własna elektrownia i budynki techniczne.
Radiostacja Babice została uroczyście otwarta 17 listopada 1923 roku przez Prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego oraz Ministra Poczt i Telegrafów Jana Moszczyńskiego, którym towarzyszyli parlamentarzyści, przedstawiciele Wojska Polskiego i duchowieństwa. Pierwszą depeszę Prezydent RP Stanisław Wojciechowski nadał do Prezydenta USA Johna Calvinem Coolidge’a i po pół godzinie otrzymał odpowiedź zwrotną.
Działalność Radiostacji Babice miała ogromne znaczenie strategiczne dla nowo odrodzonego Państwa Polskiego. Umożliwiła uniezależnienie się od zagranicznych środków komunikacji, a ponadto dzięki bezpośredniej łączności z Giełdą Nowojorską, była stymulatorem międzynarodowego handlu i przynosiła gospodarce polskiej nieocenione korzyści. Z Radiostacji Babice korzystali zarówno politycy, nadając i odbierając depesze dyplomatyczne, osoby powiązane z finansami i handlem, jak i zwykli obywatele, którzy pragnęli kontaktować się z Polonią Amerykańską lub też z naszymi rodakami na innych kontynentach świata. Z radiostacji korzystali także klienci zagraniczni, bowiem szybkość działania Transatlantyckiej Radiostacji Babice i jakość połączeń sprawiła, że w czasach międzywojennych Polska wygrywała przetargi na dostarczanie depesz międzynarodowych i międzykontynentalnych.
Stąd nadawało Polskie Radio! W latach trzydziestych obok wież transatlantyckich pobudowano wieże i nadajniki do łączności na falach krótkich, dzięki którym nadawano audycje Polskiego Radia dla Zagranicy, czyniąc z Babic największy ośrodek radionadawczy w Polsce. Do dziś na skalach przedwojennych odbiorników radiowych np. marki „Elektrit” znajdziemy obok Paryża, Wiednia czy Rzymu – nazwę „Babice” – świadczącą o znaczeniu tej radiostacji w międzynarodowym świecie radiowym.
Po wybuchu II wojny światowej tereny Radiostacji Babice wraz z zachodnim przedpolem Warszawy stały się areną zaciętych walk. 1 września 1939 roku Radiostacja nadała w świat komunikat o napaści Niemiec na Polskę i funkcjonowała nieprzerwanie do 8 września 1939 roku. Te tereny walk określane były w późniejszych opracowaniach historycznych jako Polskie Termopile z uwagi na niezwykłe bohaterstwo żołnierzy Wojska Polskiego, którzy utrzymywali babicką pozycję przez 2 tygodnie. Szczególnie zasłużył się tu III batalion 26. pułku piechoty (z V Dywizji Piechoty „Dzieci Lwowskich) pod dowództwem mjr. Jacka Decowskiego oraz reprezentacyjny Batalion Stołeczny. Pozycja „Babice/ Boernerowo” została poddana 27 września, a kilka godzin później Warszawa ogłosiła kapitulację. Wielu obrońców Radiostacji Babice poległo, spoczywają dziś m.in. na Cmentarzu Wojennym w Starych Babicach. Wielu dostało się do niewoli, jak chociażby dowódca obrony babickiego odcinka – mjr. Jacek Decowski, który zmarł w niewoli w oflagu VIIA w Murnau.
Radiostacja Babice służyła Niemcom podczas wojny do komunikacji z U-Botami operującymi na Oceanie Atlantyckim. W przeddzień wyzwolenia Warszawy, 16 stycznia 1945 roku wieże antenowe oraz budynki techniczne zostały wysadzone przez wycofujące się wojska niemieckie. Fala detonacyjna była tak potężna, że w położonych kilka kilometrów dalej domach z okien powypadały szyby, a cała ziemia w promieniu kilku kilometrów drżała od walących się stalowych konstrukcji.
1 grudnia 2017 pozostałości Transatlantyckiej Centrali Nadawczej zostały wpisane do rejestru zabytków województwa mazowieckiego. Podobna stacja, wykonana wg tych samych patentów technicznych, ale nieco mniejsza od tej, która była w Babicach, istnieje do dziś w Grimeton w Szwecji. Jest w niej obecnie muzeum i ośrodek dydaktyczny, a całość została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Radiostacja Babice jest jednym z najważniejszych dziedzictw kulturowych naszej gminy, ale również całej Polski. Była jedną ze strategicznych inwestycji II RP, którą można porównać z budową portu w Gdyni czy Centralnego Okręgu Przemysłowego. Jest jedynym naszym dziedzictwem związanym z Gminą Stare Babice na skalę światową oraz obiektem objętym nadzorem Konserwatora. Zabytków. Jako mieszkańcy gminy możemy być dumni, że na tym terenie wznosiły się niegdyś wysokie wieże dźwigające przewody anteny nadawczej. Dzięki nim Polska uzyskała łączność z całym Światem.
Zachęcamy lokalną społeczność szkolną – dzieci i ich rodziców, nauczycieli oraz pracowników szkoły do oddania głosu na Radiostację Babice. Stanowi ona nasze dziedzictwo kulturowe, jest ściśle związana z historią Ziemi Babickiej, a jednocześnie powiązana jest historią z Europy i świata. Ten patron zawiera w sobie aspekty historyczne, ekonomiczne, kulturalne, a także naukowe związane z dziedziną współczesnej tele i radiokomunikacji. Warto wiedzieć, że wojskowa technika łączności nadal używa fal superdługich (takich jak niegdyś Radiostacja Babice) do kontaktu ze współczesnymi okrętami podwodnymi.
Nie ma na terenie naszej gminy, ani w całej Polsce takiego skarbu, jak ten kandydat. Radiostacja Babice jest Patronem niepowtarzalnym i unikatowym. W przyszłym roku obchodzimy 100 rocznicę uruchomienia Radiostacji Babice. Szkoła, uczniowie, nauczyciele i lokalna społeczność wybierając na patrona szkoły Radiostację Babice oddadzą należy hołd jej twórcom i obrońcom z 1939 r. i będą kontynuować ich pamięć w dalszych latach. Oprócz wartości niematerialnych, duchowych, taki patron daje możliwość nawiązania kontaktów m.in. ze wszystkimi radiostacjami na świecie, z którymi miała łączność Radiostacja Babice (New York ,Tokyo, Grimeton, Buenos Aires, Rio De Janeiro, Kair, Beirut), są tam obecnie często placówki muzealne i naukowe.
Otwierają się możliwości współpracy naukowej, wymiany młodzieżowej i wspólnych kontaktów z pobliskimi krajami. Nawiązane zostaną kontakty ze Szwecją, gdzie w Grimeton działa muzeum radiostacji (bliźniaczej do babickiej). Kontakty takie pobudzą zainteresowanie młodzieży językami obcymi historią, kulturą oraz rozwój zainteresowań związanych z technologią komunikacji.
Ten patron otwiera także możliwość współpracy z polskimi placówkami naukowymi, które zaowocują powstaniem szkolnych kół zainteresowań nowoczesną techniką radiową i telekomunikacyjną – spowoduje to m.in. współpraca z Politechniką Warszawską, Wojskową Akademią Techniczną – Wydziałem Elektroniki i innymi placówkami naukowymi zajmującymi się elektroniką i telekomunikacją.
Nie bez znaczenia są także możliwości współpracy z organizacjami przywracającymi od lat należną pozycję Radiostacji Babice w pamięci polskiego społeczeństwa: z kołem Związku Oficerów Rezerwy RP im. Obrońców Radiostacji Babice, ze Stowarzyszeniem Park Kulturowy Transatlantycka Radiotelegraficzna Centrala Nadawcza, z Mazowiecką Amatorską Siecią Ratunkową, a także z instytucjami samorządowymi: Urzędem Gminy Stare Babice, Dzielnicą Bielany i Bemowo, Domem Kultury Stare Babice, „Gazetą Babicką” itd. Taki patron być może otworzy również kontakty z Ambasadą Stanów Zjednoczonych w Warszawie i różnymi instytucjami międzynarodowymi.
Reasumując –Radiostacja Babice może dać uczniom wprost nieograniczone możliwości rozwoju i pobudzi zainteresowania najnowszą techniką światową. Wykorzystajmy tę szansę! Głosujmy na Radiostację Babice! Głosowanie 9 czerwca 2022 roku.
tekst: Marcin Łada